I.TEKE YÖRESİ SEMPOZYUMU

BİLDİRİLER KİTABI

04-06 MART 2015

CİLT I

EDİTÖRDoç. Dr. Şevkiye KAZAN NAS

Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜTEKE YÖRESİ HALK KÜLTÜRÜ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

I. TEKE YÖRESİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI

CİLT I

04-06 MART 2015

BURDUR

EDİTÖRDoç. Dr. Şevkiye KAZAN NAS

ISBN978-9944-729-16-1 (1.C)

Takım Numarası978-9944-729-15-4 (Tk)

©Yayımlanan bildiri metinlerindeki yazı, fotoğraf, harita, illüstrasyon, yazım, noktalama vb. konusundaki tüm sorumluluklar bildirilerin yazarlarına aittir.

I. Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı T.C. Başbakanlık Tanıtma Fonu’nun Destekleriyle Bastırılmıştır.

Birinci Baskı Eylül 2015 Burdur

Tasarım Uzm. Yasemin KAYABAŞIkayabasiyasemin@gmail.com

BaskıAsude Ofset Matbaa HizmetleriEtiler Mah. Adnan Menderes BulvarıSargınlar İş Hanı No:55/1 ANTALYA

I.TEKE YÖRESİ SEMPOZYUMU

Onur KuruluHasan KÜRKLÜ (Burdur Valisi)

Ali Orkun ERCENGİZ (Belediye Başkanı)Prof. Dr. Mustafa SAATCI (Rektör)

Sempozyum BaşkanıDoç. Dr. Şevkiye KAZAN NAS

(Teke Yöresi Halk Kültürü Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü)

Düzenleme KuruluDoç. Dr. Şevkiye KAZAN NAS

Bahir ALTUNKAYA (Vali Yardımcısı)İbrahim ŞİMŞEK (İl Özel İdare Eski Genel Sekreteri)

M. Ferit ÇELİKBAŞ (Burdur Belediyesi Kültür-Sosyal İşler Müdürü)Yusuf KEYİK (Burdur Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı)

Sedat ÖZ (Burdur Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreteri)Yılmaz BAŞAR (Burdur Ticaret Borsası Başkanı)Osman KOÇIBAY (İl Halk Kütüphanesi, Tarihçi)

Doç. Dr. Fatma TOMULDoç. Dr. Nihat KARAERDoç. Dr. Osman YILMAZ

Doç. Dr. Perihan ÜNÜVARDoç. Dr. Zeki NACAKCI

Yrd. Doç. Dr. F. Eray DÖKÜYrd. Doç. Dr. Hatice KETEN

Yrd. Doç. Dr. Mustafa KILINÇYrd. Doç. Dr. Şükrü ÖZÜDOĞRU

Yrd. Doç. Dr. Ülkü BAYHANYrd. Doç. Dr. Yüksel KÖKSAL

Öğr. Gör. Şengül KAZAN KIRÇIKArş. Gör. Elif Süreyya KANYILMAZ

Arş. Gör. Yasemin Gül GEDİKOĞLU ÖZİLHANOkt. Hakan ACAR

Sempozyum SekretaryasıYrd. Doç. Dr. Ülkü BAYHAN

Öğr. Gör. Şengül KAZAN KIRÇIKÖğr. Gör. Şule KARADAYI

Arş. Gör. Elif Süreyya KANYILMAZArş. Gör. Yasemin Gül GEDİKOĞLU ÖZİLHAN

Okt. Hakan ACAR

Bilim ve Danışma KuruluProf. Dr. Abdurrahman GÜZEL (Başkent Ü.)

Prof. Dr. Alemdar YALÇIN (Gazi Ü. ve TÜBİKAM)

Prof. Dr. Ali GENCER (Ankara Ü.)

Prof. Dr. Ali YAKICI (Gazi Ü.)

Prof. Dr. Ayla Sevim EROL (Ankara Ü.)

Prof. Dr. Aynur Naz KOÇAK (Yıldız Teknik Ü.)

Prof. Dr. Azmi ÖZCAN (Bilecik Şeyh Edebali Ü.)

Prof. Dr. Fahrettin TIZLAK (Akdeniz Ü.)

Prof. Dr. Fahri IŞIK (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Prof. Dr. Gökay YILDIZ (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Prof. Dr. Gültekin YILDIZ (Ankara Ü.)

Prof. Dr. Hüseyin BAL (Süleyman Demirel Ü.)

Prof. Dr. İbrahim ATALAY (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Prof. Dr. İlhan ERDEM (Ankara Ü.)

Prof. Dr. M.Zeki YILDIRIM (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Prof. Dr. Mehmet GÜNAY (Gazi Ü.)

Prof. Dr. Mehmet KARAGÜL (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Prof. Dr. Mehmet Naci ÖNAL (Muğla Sıtkı Koçman Ü.)

Prof. Dr. Menderes COŞKUN (Süleyman Demirel Ü.)

Prof. Dr. Metin EKİCİ (Ege Ü.)

Prof. Dr. Metin ÖZATA (Gata Ü. Emekli Öğretim Üyesi)

Prof. Dr. Mustafa ARSLAN (Pamukkale Ü.)

Prof. Dr. Mustafa SAATCI (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Prof. Dr. Mustafa Muhtar KUTLU (Ankara Ü.)

Prof. Dr. Mümtaz NAZLI (Muğla Sıtkı Koçman Ü.)

Prof. Dr. Namık AÇIKGÖZ (Muğla Sıtkı Koçman Ü.)

Prof.. Dr. Nermin ŞAMAN DOĞAN (Hacettepe Ü.)

Prof. Dr. Nuri KÖSTÜKLÜ (Necmettin Erbakan Ü.)

Bilim ve Danışma Kurulu

Prof. Dr. Osman YILDIZ (Süleyman Demirel Ü.)

Prof. Dr. Öcal OĞUZ (Gazi Ü.)

Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU (Hacettepe Ü.)

Prof. Dr. Refik TURAN (Gazi Ü.)

Prof. Dr. Selçuk MÜLAYİM (Marmara Ü.)

Prof. Dr. Serpil ALTUNTEK (Süleyman Demirel Ü.)

Prof. Dr. Şerafettin KARAKAYA (Akdeniz Ü.)

Prof. Dr. Zekeriya KARADAVUT (Akdeniz Ü.)

Prof. Dr. Zühal ÖZCAN (Atılım Ü.)

Doç. Dr. Alaattin CANBAY (Çanakkale 18 Mart Ü.)

Doç. Dr. Behset KARACA (Süleyman Demirel Ü.)

Doç. Dr. Hakan ÜLPER (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Doç. Dr. Halil Altay GÖDE (Süleyman Demirel Ü.)

Doç. Dr. Hasan BAĞCI (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Doç. Dr. Hasan ŞAHAN (Akdeniz Ü.)

Doç. Dr. Kürşat ÖZDAŞLI (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Doç. Dr. Murat KAYIKÇI (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Doç. Dr. Osman YILMAZ (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Doç. Dr. Özkan ELMAZ (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Doç. Dr. Perihan ÜNÜVAR (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Doç. Dr. Selahattin KANTEN (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Doç. Dr. Süleyman SOLMAZ (Pamukkale Ü.)

Doç. Dr. Şevkiye KAZAN NAS (Mehmet Akif Ersoy Ü.

Doç. Dr. Zeki NACAKCI (Mehmet Akif Ersoy Ü.)

Hamit ÇİNE (Sanatçı)

Ferhat ERDEM (Sanatçı, TRT)

Sümer EZGÜ (Sanatçı)

I. TE

KE

YÖ

RES

İ SEM

POZY

UM

U04

-06

MA

RT 2

015

903

TRT REPERTUARINDA BULUNAN TEKE YÖRESİNE AİT ZEYBEKLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yakup AÇAR*Caner BEKTAŞ**

ÖzetZeybekler, Anadolu’da köklü tarihe sahip değerli kültürlerden biridir. Türkiye’nin Batı Anadolu bölge-

sinde izlerini sürdüren zeybekler, Teke yöresinde de görülmektedir. Bu yörede çalınıp, söylenen ve oynanan zeybekler, teke yöresi zeybekleri olarak nitelendirilmiştir. Araştırmada, teke yöresine ait zeybekler makam yönünden incelenerek, ezgi ve ritim kalıplarının belirlenmesi ve zeybeklerin icrasal farklılıkları üzerine durum tespitleri yapılması amaçlanmaktadır. Araştırma, TRT, THM Sözsüz Eserler Repertuarı ile sınırlıdır.

Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. TRT, THM Sözsüz Eserler Repertuarında 600 eser taranmış, teke yöresine ait 31 zeybek tespit edilmiştir. Tespit edilen eserler, makam özelliklerine göre değerlendirilmiştir. Makam bakımından eserlerin; karar perdesi, güçlüsü, yedeni, seyri, donanımı, ses alanı özellikleri incelenmiş-tir.

Anahtar Kelimeler: Zeybek, Teke yöresi, makam

Giriş Teke yöresi, Anadolu coğrafyasında kullanılan çalgılar ve ezgisel çeşitlilik bakımından zengin bir müzik

kültürüne sahip önemli bir yöremizdir. Yöreye ismini veren “Teke” sözcüğü ile ilgili değişik düşünceler ortaya atılmıştır. Sümer, Teke sözünün Hazar ötesindeki Türkmenleri teşkil eden başlıca oymaklardan biri olduğu ve bu adın erkek keçi anlamında “teke” den geldiğini ifade ederek bu adın şahıs adı olarak kullanıldığını belirtir (Akt: Uludağ, 2009:2) Bir başka görüş ise teke ismini, Selçukluların Antalya’yı fethinden sonra, buraya yerleş-tirilen Teke Türkmenleriyle ilişkilendirir. Eski bir Türkmen aşireti olarak bilinen Teke Aşireti’nin bir boyunun, Anadolu’da Rodos Adası’nın karşısına yerleştirildiği ve yöreye de Teke- ili denildiğini ifade eder (Koruk, 2009:4). Teke yöresi coğrafi açıdan “Afyon’un Dinar, Denizli’nin Acıpayam ve Çameli, Muğla’nın Fethiye ilçesi ile Burdur’un ve Isparta’nın tamamı, Antalya’nın Taş kesiği bölgesi, Korkuteli, Elmalı, Kaş, Finike, Serik, Manavgat, Akseki, Alanya ilçeleri ile Gebiz kısmı” (Yıldırım, 2008:15) bölgelerinin içinde bulunduğu alan olarak bilinmektedir.

*Arş. Gör., Kafkas Üniversitesi Devlet Konservatuarı Türk Müziği Bölümü, yakupacar8@hotmail.com**Öğr.Gör., Kafkas Üniversitesi Devlet Konservatuarı Türk Müziği Bölümü, canerbektas@hotmail.com

MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ

904

I. TE

KE

YÖ

RES

İ SEM

POZY

UM

U04

-06

MA

RT 2

015

Şekil 1. Teke Yöresi Folklor Haritası (Yıldırım, 2008:15)

Yörede icra edilen müzikler şu şekilde sınıflandırılır;• Gurbet havaları• Zeybekler• Teke Zortlatması• Kabaardıç• Boğaz havaları (Nacakçı, 2013:1608).Teke Zortlatmaları’nın “teke” denilen erkek keçinin davranışlarını yansıttığı, keçinin özellikle çiftleşme

dönemindeki hareketlerinden olan sekme, arkaya dönerek kıç atma ve ani sıçrayışlarının, bu oyunların temel figürlerini oluşturduğu yörede yaygın bir görüştür.

Çine (2003) gurbet havaları ve Teke Zortlatmaları hakkında şu görüşlerini belirtmiştir;Yörede oyuncular, gurbet havaları ya da sözlü zeybekler ile oyuna kalkarlar. Oyuncular uzun havanın rit-

mine uyarak kendinden emin, ağır ve ölçülü adımlarla, duraklamalı bir şekilde kollar yanda heybetli bir tavırla oyun alanında gezinir. Uzun hava eşliğinde yapılan bu bölüme gezinleme denir. Gezinleme ile oyuncuyu, oyun alanındaki ortama alıştırmak kaynaştırmak, seyircileri de oyuna, oyuncuya ve müziğe karşı ön hazır bulunuşla-rını yerine getirmek amaçlanır. Yörede gurbet havalarından sonra genellikle Teke Zortlatmaları oynanır (Akt: Nacakçı, 2013:1608).

Zeybekler ise zortlatmalardan daha ağır oynanan ve yörede genellikle “ Kıvrak Zeybek”, “Tek Zeybek”, “Avşar Zeybeği” ve “Sarı Zeybek” diye adlandırılan oyunlardır” (Koruk, 2009:22). Milli mücadelenin önemli aktörlerinden olan zeybeklerin XVIII. yüzyılın sonlarında ortaya çıktığı düşüncesi yaygındır. Kimi araştırma-cılar, zeybeklerin bu anlamda bölgede yarattığı etkiden bahseder: Efelik ve zeybeklik olgusu, günümüzde, bölge insanlarınca, sırf taşıdığı “simge” sel içeriğiyle, kültürel bağlamda bir “kimlik” ve “kişilik” ifadesi durumun-dadır. Konunun bu yönü, bir “kültürel sistem” ve “anlam dünyası” olarak zeybekliğe özgü kimi uygulama ve alışkanlıkların, bölge insanlarınca sürdürülmesini sağlamaktadır. Bölgede, yerel sivil toplum kuruluşları anla-mında, kimi dernekler ve vakıflar eliyle sürdürülen çeşitli etkinliklerde, zeybekler, bölge insanlarının “kültürel özdeşleşim”i anlamında ve ayrıca folklorik-turistik bakımlardan da, “simge” durumuna gelmiştir (Öztürk, 2006:16).

Zeybek kelimesinin güçlü, kuvvetli, koruyucu anlamında kullanılmış “saybek” kelimesinin yüzyıllar içinde önce “saybak”, daha sonra “seybek” “seybak”, “zeybak” ve “zeybek” olarak değişimi sonucu ortaya çıktığını ifade eden Akdoğu’ya (2003:176). göre zeybek öncelikle bir kimlik, daha sonra bu kimliğin ezgisel ve ritimsel bir yansıması olan bir müzik türü, ardından da bu müzik türü eşliğinde gerçekleştirilen ve tümüyle zeybek kimliğine özgü bir Türk Geleneksel Dansı’nın adıdır. “Zeybek, GTHM’nde bir tür olmasına karşın, GTMS ve ÇTMS’de de kullanılmıştır. Sözel ve çalgısal bir türdür. GTSM’de evfer (2+2+2+1+2) ve raksaksağı (2+3+2+2) adıyla anılan usûller yanında, batıda kullanılmış, yine dokuz zamanlı ve (3+3+3) bireşimli ölçülerin

I. TE

KE

YÖ

RES

İ SEM

POZY

UM

U04

-06

MA

RT 2

015

MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ

905

dışında kalan dokuz zamanlı bir usûlün, en az iki vuruşunda vurgu oluşturacak şekilde kullanılması, zeybek türünü belirleyen en önemli ögedir. Seslendirme sırasında kullanılan ve zeybek tezenesi de denilen zeybek tavrı, bu türü belirleyen ikinci önemli ögedir. Türü belirleyen üçüncü öge ise, hız, yani, tempo’dur. Genel bir anlatımla belirtmek gerekirse, zeybek; adagio, andante ya da moderato tempolarının biriyle bestelenir. Bir başka deyişle, allegro, presto ve benzeri tempolarda zeybek olmaz. GTMS’de oynak adı verilen dokuz zamanlı ve (3+2+2+2) bireşimli usûlle ve moderato ya da allegretto tempoları içinde üretilmiş 9/8’lik zeybeklere de,

Teke yöresindeki müziklerinin icrasına bakıldığında üç telli cura ve bağlama çalgılarının yanı sıra “ Iklık”, “Kabak Kemâne” , “Kemâne” , “Yörük Kemânesi” , “ Kaval” , “Çığırtma” (Kemik Düdüğü veya Kartal Kana-dı) , “Çoban Düdüğü”, “ Sipsi”, “Çifte” , “ Üçtelli” , “İkitelli” , “ Davul” , “ Zurna” , “Kabak Saz”, “Uyguncaklı Düdük” , Hegit (Fegit) ve “Delbek” (Koruk, 2009:27). adlı çalgılar kullanılmaktadır.

1. YöntemBu araştırmanın yürütülmesinde belgesel (yapılanmış) tarama modeli kullanılmıştır. Var olan kayıt ve belgeleri inceleyerek veri toplamaya belgesel tarama denir. Tarananlar; geçmişteki olgu-

ların anında iz bıraktığı resim, film, plak, ses ve resim kayıtları bantlar, araç–gereç, bina heykel, vb. kalıntılarla; olgular hakkında, sonradan yazılmış ve çizilmiş her türlü mektup, rapor, kitap, ansiklopedi, resmi ve özel yazı ve istatistikler, tutanak, anı yaşam öyküsü ve benzerleridir (Akbaş, 2005: 1).

2. Evren ve ÖrneklemAraştırmanın evrenini TRT THM sözsüz eserler repertuarı oluşturmaktadır. Örneklemi ise TRT THM

sözsüz eserler repertuarında bulunan teke yöresine ait zeybekler oluşturmaktadır.

Sıra No Rep. No Eserin Adı Yöresi

1 26 Fethiye Zeybeği Muğla/Fethiye

2 63 Avşar Zeybeği Çeşitlemesi Burdur

3 101 Acıpayam Zeybeği Denizli/Acıpayam

4 106 Çine Zeybeği Burdur

5 109 Tefenni Zeybeği Burdur/Tefenni

6 113 Fethiye Zeybeği Muğla/Fethiye

7 154 Taş Başı Zeybeği Denizli/Acıpayam

8 185 Kadıoğlu Zeybeği Muğla/Fethiye

9 188 Ağır Zeybek Muğla/Fethiye

10 191 Zeybek Muğla/Fethiye

11 192 Zeybek Muğla/Fethiye

12 234 Sarı Zeybek Burdur/Yeşilova

13 352 Çakır Zeybek Denizli/Acıpayam

14 356 Fethiye Zeybeği Muğla/Fethiye

15 365 Ağır Tavas Zeybeği Denizli/Acıpayam-Yeşilova

16 366 Teke Zeybeği Burdur/Kozağaç

17 396 Serenler Zeybeği Burdur/Aziziye

18 397 Tek Zeybek Burdur/Aziziye

19 398 Kara Ağaç Zeybeği (Çatal) Burdur

MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ

906

I. TE

KE

YÖ

RES

İ SEM

POZY

UM

U04

-06

MA

RT 2

015

Tablo 1. Teke Yöresine Ait Zeybekler

3. Bulgular ve YorumBu bölümde TRT, THM sözsüz eserler repertuarından Teke yöresine ait 31 zeybek tespit edilmiştir. Bu

yöreye ait zeybekler makam ve usûl yönünden incelenmiştir.Tespit edilen zeybeklerin makamsal incelemesinde; makam, pes ses, tiz ses, ses alanı ve usûl oranlarına

göre durum tespitleri yapılarak bulgular elde edilmiştir.

3.1. Makam OranıMakam: Bir dizide karar ve güçlünün önemi belirtilmek ve diğer kurallara da bağlı kalmak suretiyle

nağmeler meydana getirerek gezinmeye denir (Özkan, 1994:77). Araştırmada Teke yöresine ait zeybekler, geleneksel yöntem kullanılarak makamsal adlandırılmıştır. Fakat dizi adlandırmada tercih edilen terim, makam ön adı ile yapılmıştır.

Tablo 2. Teke Yöresine Ait Zeybeklerin Makam Oran Tablosu

20 399 Kozağaç Zeybeği Burdur/Kozağaç

21 403 Asi Zeybek Burdur

22 410 Çiftlik Zeybeği Burdur

23 423 Kırık Zeybek Burdur/Dirmil

24 448 Değirmenci Zeybeği Burdur/Dirmil

25 461 Teke Zeybeği Burdur

26 463 Kardeşler Zeybeği Burdur

27 471 İbrahim Usta Zeybeği Denizli/Acıpayam

28 477 Abaz Zeybeği Denizli/Acıpayam-Abaz Köyü

29 493 Acıpayam Zeybeği Denizli/Acıpayam

30 521 Balıkçı Zeybeği Muğla/Fethiye

31 522 Rodos Zeybeği Muğla/Fethiye

Makam f %

Hüseyni 8 25,8

Uşşak 5 16,2

Çargâh 4 12,9

Nikriz 4 12,9

Rast 3 9,7

Hicaz 2 6,5

Kürdi 1 3,2

Nihavend 1 3,2

Hüzzam 1 3,2

Karcığar 1 3,2

Buselik 1 3,2

Toplam 31 100

I. TE

KE

YÖ

RES

İ SEM

POZY

UM

U04

-06

MA

RT 2

015

MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ

907

Teke yöresine ait zeybeklerden elde edilen bulgular doğrultusunda toplam 31 zeybeğin makamı %25.8 oranla 8 zeybeğin Hüseyni, %16.2 oranla 5 zeybeğin Uşşak, %12.9 oranla 4 zeybeğin Çargâh, %12.9 oranla 4 zeybeğin Nikriz, %9.7 oranla 3 zeybeğin Rast, %6.5 oranla 2 zeybeğin Hicaz, %3.2 oranla 1’er zeybeğin Kürdi, Nihavend, Hüzzam, Karcığar ve Buselik makam dizilerinde olduğu tespit edilmiştir.

3.2. Pes Ses OranıPes (Pest): Kalın ses (Uluç, 2002:157). Araştırmada Teke yöresine ait zeybeklerde kullanılan en kalın

nota/perde/sesler tespit edilmiştir. Perde isimlendirmede Klasik Türk müziği perde isimleri kullanılmıştır.

Tablo 3. Teke Yöresine Ait Zeybeklerin Pes Ses Oran Tablosu

Teke yöresine ait zeybeklerden elde edilen bulgular doğrultusunda toplam 31 zeybeğin pes sesleri % 48.4 oranla 15 zeybeğin Rast perdesi, %19.4 oranla 6 zeybeğin Dügâh perdesinin, %16.1 oranla 5 zeybeğin Irak perdesi, %12.9 oranla 4 zeybeğin Yegâh perdesi, %3.2 oranla 1 zeybeğin Hüseyni Aşiran perdesi olduğu tespit edilmiştir.

3.3. Tiz Ses OranıTiz: İnce ses (Uluç, 2002:157). Araştırmada Teke yöresine ait zeybeklerde kullanılan en ince nota/perde/

sesler tespit edilmiştir. Perde isimlendirmede Klasik Türk müziği perde isimleri kullanılmıştır.

Tablo 4. Teke Yöresine Ait Zeybeklerin Tiz Ses Oran Tablosu

Teke yöresine ait zeybeklerden elde edilen bulgular doğrultusunda toplam 31 zeybeğin tiz sesleri, %35.5 oranla 11 zeybeğin Muhayyer perdesi, %22.7 oranla 7 zeybeğin Gerdaniye perdesi, %9.7 oranla 3 zeybeğin Tiz Buselik perdesi, %9.7 oranla 3 zeybeğin Hüseyni perdesi, %6.5 oranla 2 zeybeğin Neva perdesi, %6.5 oranla 2 zeybeği Çargâh perdesi, %3.2 oranla 1’er zeybeğin Nim Şehnaz, Tiz neva ve Sümbüle perdesinde olduğu tespit edilmiştir.

Pes Ses f %

Rast 15 48,4

Dügâh 6 19,4

Irak 5 16,1

Yegâh 4 12,9

Hüseyni Aşiran 1 3,2

Toplam 31 100

Tiz Ses f %

Muhayyer 11 35,5

Gerdaniye 7 22,7

T. Buselik 3 9,7

Hüseyni 3 9,7

Neva 2 6,5

Çargâh 2 6,5

Nim Şehnaz 1 3,2

Tiz Neva 1 3,2

Sümbüle 1 3,2

Toplam 31 100

MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ

908

I. TE

KE

YÖ

RES

İ SEM

POZY

UM

U04

-06

MA

RT 2

015

3.4. Ses AlanıSes alanı, Teke yöresine ait zeybeklerde kullanılan en tiz ses ve pes ses aralığı anlamında kullanılmıştır.

Tablo 5. Teke Yöresine Ait Zeybeklerin Ses Alanı Oran Tablosu

Teke yöresine ait zeybeklerden elde edilen bulgular doğrultusunda toplam 31 zeybeğin ses alanı, %35.5 oranla 11 zeybeğin 8 ses aralığında, %35.5 oranla 11 zeybeğin 9 ses aralığında, %6.5 oranla 2 zeybeğin 6 ses aralığında, %6.5 oranla 2 zeybeğin 12 ses aralığında, %3.2 oranla 1’er zeybeğin 7, 10, 11, 13 ve 15 ses aralı-ğında oldukları tespit edilmiştir.

3.5. Usûl OranıUsûl: Belirli düzümlerden (ritim veya tartım) oluşan, kalıp halinde tespit edilmiş ölçülerdir. Bir başka

ifadeyle, düzümün özel kalıplar haline getirilmiş şeklidir (Emnalar, 1998:110). Araştırmada Teke yöresine ait zeybeklerinin durum tespiti yapılmış ve oran tablosu şeklinde aşağıda verilmiştir.

Tablo 6. Teke Yöresine Ait Zeybeklerin Usûl Oran Tablosu

Teke yöresine ait zeybeklerden elde edilen bulgular doğrultusunda toplam 31 zeybeğin usûlü, % 54.9 oranla 17 zeybeğin 9/4’lük, %16.1 oranla 5 zeybeğin 9/2’lik olduğu tespit edilmiştir. Bunların yanı sıra toplam %29 oranla 9/8’lik olan 9 zeybeğin %19.4 oranla 6 zeybeğin 2+2+2+3 şeklinde, %9.6 oranla diğer 3 zeybeğin ise 3+2+2+2 şeklinde olduğu tespit edilmiştir.

Ses Alanı f %

6 2 6,5

7 1 3,2

8 11 35,5

9 11 35,5

10 1 3,2

11 1 3,2

12 2 6,5

13 1 3,2

15 1 3,2

Toplam 31 100

Usûl f %

9/2 5 16,1

9/4 17 54,9

9/82+2+2+3 6

919,4

293+2+2+2 3 9,6

Toplam 31 100

I. TE

KE

YÖ

RES

İ SEM

POZY

UM

U04

-06

MA

RT 2

015

MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ

909

SonuçSonuç olarak TRT, THM sözsüz eserler repertuarında bulunan Teke Yöresine ait 31 zeybek incelendiğin-

de; çoğunlukla Burdur dolaylarına ait olduğu ve bu yörede Teke Zortlatması gibi zeybeklerinde yaygın olduğu düşünülmektedir.

Makamsal değerlendirme sonucunda bu yöredeki zeybeklerin çoğunlukla Hüseyni ve Uşşak makam di-zisine ait olduğu fakat Nihavend, Karcığar, Nikriz, Kürdi, Çargâh ve Hüzzam gibi çeşitli makam dizilerinde zeybeklere de rastlanılması bu yörenin müzikal zenginliği olduğunu ortaya koymaktadır.

TRT, THM sözsüz repertuarda bulunan Teke yöresine ait zeybekler, bulgular ve yorumda gösterildiği gibi yüksek oranda pes ve tiz taraftan genişlemediği ve genellikle bir oktav (8 ses) aralığında olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Zeybeklerin büyük oranda 9/4’lük olduğu ve notaları üzerinde yazılan metronom sürelerine bağlı olarak ağır icra edilmesi gerektiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

KaynakçaAKBAŞ, S. (2005) “BEÖ-501 Spor Bilimleri Araştırma Yöntemleri”, (Yayımlanmamış Sunum Raporu),

Bolu: Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.AKDOĞU, O. (1999) “Kutsal Hazinemiz Türk Halk Müziği” Selen Yayıncılık-İzmirAKDOĞU, O. (2003) “Türk Müziğinde Türler ve Biçimler” Mete Basım- İzmirEMNALAR, A. (1998) “Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı” Ege üniversitesi Yayınevi-

İzmir KORUK, Ç. (2009) “Teke Yöresi’nde Kullanılan Telli Çalgıların Müzikal Ve Teknik Analizi” Haliç Üni-

versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi- İstanbul NACAKÇI, Z. (2013) “Teke yöresi Halk Oyunları Ezgilerinin Sınıflandırılmasına Yönelik Müzik Ana-

liz”. The Journal of Academic Social Science Studies, (6) 1603-1617ÖZKAN, İ.H. (1994) “Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri” Ötüken Yayınları-İstanbulÖZTÜRK, O. M. (2006) “Zeybek Kültürü ve Müziği” Pan Yayıncılık-İstanbulULUÇ, M. Ö. (2002) “Müzik Sözlüğü”. Yurt Renkleri-AnkaraULUDAĞ, E. (2009) “Teke Yöresi Müzik Kültüründe İki Telli Kozağaç Curası” Haliç Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi- İstanbulYILDIRIM, B. (2008) “Teke Yöresinde İcra Edilen Gurbet Havalarında Müzikal Açıdan Tavır Farklılık-

ları” Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksel Lisans Tezi- İstanbul